UNG THƯ CỔ TỬ CUNG
Ở các nước phát triển, tỷ lệ ung thư cổ tử cung ngày càng giảm kể từ 20 năm nay nhưng vẫn còn nhiều phụ nữ bị bệnh nguy hiểm này do đã không thực hành các phương pháp dự phòng (làm phết tế bào, tiêm vắc-xin phòng HPV cho phụ nữ trẻ). Trong hội nghị Eurogin 2003, có báo cáo cho thấy có khoảng 65% phụ nữ chưa bao giờ được tẩm soát để phát hiện ung thư cổ tử cung và điều tai hại nữa là khoảng 30-35% đã được thông báo có kết quả phết tế bào bình thường nhưng là âm tính giả.
Ở nước ta, ung thư cổ tử cung cũng luôn chiếm hàng đầu với tỷ lệ 53,3% trong tổng số các ung thư ở phụ nữ. Tuổi phổ biến mắc bệnh là từ 30 - 60 tuổi, nhiều nhất từ 45 - 55 tuổi.
Trong số những ca ung thư mới, phẩn lớn gặp ở tầng lớp phụ nữ nghèo, vì nhiều lý do: không có thói quen đi khám phụ khoa định kỳ, bận bịu làm ăn nên lần lữa đi khám hoặc do chi phí tốn kém, không thuận lợi tiếp cận cơ sở y tế...
Nhờ tẩm soát ung thư nên tần suất bệnh và tử vong đã giảm hẳn. Nhiều nước đã thực hiện chương trình tẩm soát ung thư cổ tử cung bằng phết tế bào học (papsmear) miễn phí cho mọi phụ nữ trên 35 tuổi và đã có trên 3 con. Điểu này cẩn được nghiên cứu thực hiện ở nước ta, vì nhiều bệnh nhân phàn nàn đã phải chi đến 500.000 đồng cho việc làm phết tế bào ở một bệnh viện công lập tại Hà Nội. Với chi phí này thì liệu các phụ nữ nghèo có dễ dàng chi trả?
Vẫn được xem là bệnh lý phổ biến hàng đầu ở nhiều quốc gia trên thế giới và là nguyên nhân tử vong chính ở các nước thuộc thế giới thứ 3.
Đặc biệt trong số hàng ngàn ca ung thư mới, đa phần lại gặp ở tầng lớp phụ nữ nghèo thuộc các nước đang phát triển. Họ không biết bệnh hoặc không đi khám phụ khoa vì nhiều lý do: không cần thiết, sức khỏe không có vấn để gì, chần chừ, chi phí tốn kém, chưa được sự đồng thuận của gia đình hoặc không được sự khuyến khích của nhân viên y tế...
Loạn sản tế bào cổ tử cung có phải là ung thư?
Những thay đổi ở biểu mô bể mặt cổ tử cung được một thầy thuốc George Papanicolaou đề xướng từ hơn 60 chục năm trước khi ông nghiên cứu những tế bào ở cổ tử cung của những bệnh nhân ung thư cho nên xét nghiệm này đã mang tên ông (Pap test), thường gọi là xét nghiệm phiến đồ tế bào cổ tử cung hay phết tế bào. Từ khi xét nghiệm này được sử dụng thì tỷ lệ tử vong do ung thư cổ tử cung đã giảm đi khoảng 70%. Pap test có khả năng dự báo sớm nhất sự phát triển thành ung thư cổ tử cung khi được làm định kỳ đểu đặn. Tiến hành làm Pap test rất đơn giản, thầy thuốc chỉ cẩn quét trên bề mặt cổ tử cung bằng một dụng cụ đặc biệt để lấy một ít tế bào sau đó dàn đều trên lam kính để quan sát dưới kính hiển vi tìm những tế bào bất thường nếu có.
Loạn sản là một hình ảnh không bình thường của tế bào cổ tử cung nhưng cũng chưa thể kết luận là ung thư vì có thể do viêm, do nhiễm khuẩn đường sinh dục như bị nấm âm đạo hay nhiễm Chlamydia, chỉ cần điều trị nhiễm khuẩn, nhiễm nấm và làm lại Pap test sau vài tháng. Ngoài ra nên kết hợp soi cổ tử cung khi xét nghiệm phiến đồ tế bào cổ tử cung bất thường (hình ảnh loạn sản).
Những phụ nữ cẩn kiểm tra thường xuyên Pap test là những người thuộc diện có nguy cơ cao bị ung thư cổ tử cung nghĩa là khi có hoạt động tình dục sớm từ tuổi vị thành niên và nhất là đã từng có nhiều bạn tình - hiện nay đang có hơn một bạn tình - có tiền sử bị bệnh lầy truyền qua đường tình dục - đã từng có kết quả Pap test không bình thường - kết quả Pap test cho thấy có tế bào tiển ung thư hoặc ung thư cổ tử cung - bị nhiễm virut gây u sùi, có khả năng phát triển u sùi sinh dục - nghiện thuốc lá.
Hoàn toàn có thể phòng ngừa và phát hiện sớm ung thư cổ tử cung.
Trước hết cần làm phết tế bào cổ tử cung (cổ tử cung)
Đó là một test phát hiện những thay đổi trên cổ tử cung - những thay đổi ở tế bào có khả năng trở thành ung thư. Thao tác đơn giản, chỉ với một dụng cụ chuyên dụng quét tròn trên cổ tử cung. Tuy nhiên kết quả phết tế bào không bình thường không nhất thiết có nghĩa là đã bị ung thư hay sẽ thành ung thư, điểu này đặc biệt đúng với những phụ nữ được làm test nhằm mục đích tẩm soát.
Cổ tử cung được che phủ bởi một lớp mỏng tế bào. Khi các tế bào cổ tử cung phát triển, các tế bào ở lớp đáy di chuyển lên bề mặt cổ tử cung. Đôi khi trong tiến trình phát triển này có những tế bào cổ tử cung bị tổn thương hay trở nên bất thường. Khi sự cố này xảy ra thì có khi cần lấy đi những tế bào đã trở nên bất thường để phòng ngừa chúng phát triển thành ung thư.
Khi đọc kết quả các phết tế bào, hình ảnh loạn sản cổ tử cung (hay ung thư cổ tử cung nội biểu mô) là biến đổi tiền ung thư. Những biến đổi ở phết tế bào được phân loại là mức độ nhẹ (viết tắt theo tiếng Anh là CIN1), trung bình (CIN2) hay nặng (CIN3). Loại nhẹ thường không cần điều trị vì hầu hết thường tự khỏi. Loại trung bình và nặng nghiêm trọng hơn, cần đánh giá thêm và cần điểu trị.
Làm phết tế bào thường xuyên có khả năng giảm đáng kể cơ may phát triển thành ung thư cổ tử cung. Ngày nay người ta biết rằng hầu hết ung thư cổ tử cung là do bị nhiễm HPV (virus gây u sùi). Có nhiều type HPV nhưng chỉ có một vài type có thể gây ung thư cổ tử cung cũng như ung thư âm hộ và ung thư âm đạo. Một số type HPV khác có thể gây tổn thương u sùi, có nhiều mức độ, nặng nhất giống như súp lơ.
HPV là virus thường gặp gây ra bệnh lây truyền qua đường tình dục. Phụ nữ dưới 20 tuổi đối diện với nguy cơ bị nhiễm HPV lớn hơn phụ nữ có tuổi. Trong hầu hết trường hợp, hệ thống miễn dịch nhanh chóng tấn công HPV do đó đã giúp cho nhiễm HPV tự khỏi nhưng nhiều phụ nữ khác không có sự may mắn đó, HPV vẫn tồn tại và gây tổn thương ở cổ tử cung. Khi các tế bào này bị nhiễm HPV thì có những thay đổi về dung mạo mà phết tế bào có thể phát hiện và những biến đổi này tiềm ẩn khả năng tiến triển thành ung thư.
Tổn thương ở tế bào cổ tử cung mức độ nhẹ (CIN1) dễ xảy ra ở phụ nữ có tuổi vì đã bị nhiễm HPV trong thời gian dài. Phụ nữ hút thuốc lá và bị nhiễm HPV thì nguy cơ bị tổn thương cổ tử cung mức độ nhẹ tăng gấp đôi so với phụ nữ không hút thuốc. Điểu may mắn là nếu phụ nữ thường xuyên làm phết tế bào cổ tử cung thì hoàn toàn có thể phòng ngừa ung thư cổ tử cung vì từ những thay đổi ở tế bào cho đến khi phát triển thành ung thư phải sau nhiều năm (8-10 năm).
Soi cổ tử cung
Soi cổ tử cung được tiến hành trong trường hợp phết tế bào cho kết quả khác thường. Với sự phóng đại của kính lúp, thầy thuốc có thể nhìn thấy những tổn thương nghi ngờ để làm sinh thiết và có thể xác định bản chất đích thực của tổn thương:
Loạn sản nhẹ (CIN1), phần lớn những trường hợp nhiễm HPV đểu có hình ảnh biến đổi tế bào kiểu này - Tổn thương nặng hơn gọi là loạn sản trung bình hay nặng (CIN 2 hay 3) - Đôi khi tìm thấy những bất thường không đặc hiệu của tế bào, do tiến trình phản ứng của tế bào chứ không phải là tổn thương đích thực (gọi là những tế bào không điển hình chưa rõ bản chất).
Nếu phụ nữ thường xuyên làm phết tế bào thì gần như không bao giờ có kết quả ung thư vì đã phát hiện được tổn thương ở giai đoạn sớm hơn rồi và được điều trị ngay ở giai đoạn này.
Ngoài soi cổ tử cung, sinh thiết cổ tử cung (lấy đi một ít mô để đánh giá về mặt tế bào học), lấy mẫu tế bào ở ống cổ tử cung (dùng một quét nhỏ để lấy tế bào trong ống cổ tử cung, cũng nhằm phát hiện tế bào ung thư).
Tiêm vắc-xin phòng virus HPV
Vắc-xin (Merck Gardasil) có hoạt lực với 4 type HPV 6, 11, 16, 18. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, đối tượng lý tưởng để tiêm phòng vắc-xin là các em gái tuổi từ 11-12 và phụ nữ chưa từng quan hệ tình dục đến tuổi 26 nhằm tạo miễn dịch trước khi bị lây nhiễm HPV (vắc-xin không ảnh hưởng đến tiến trình HPV đã nhiễm từ trước vì chỉ là thứ để phòng bệnh chứ không phải để điểu trị). Tuy có giới hạn về thời gian cho việc phòng bệnh nhưng bảo vệ được vị thành niên và người trẻ ở thời điểm dễ bị lây nhiễm nhất.
Khi đã loại trừ nhiễm HPV, cơ thể có miễn dịch với các type HPV đó nhưng vắc-xin không có hiệu quả 100% vì 1 phần 3 số ung thư cổ tử cung là do những HPV khác với type 16 và 18.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Đào Xuân Dũng (2012), Bệnh phụ khoa cần lưu ý nhất ở độ tuổi sinh sản và quanh mãn kinh, Nhà xuất bản Tổng hợp thành phố Hồ Chí Minh.
